[1]    Vgl. zum Problem der Rückwirkung Musil, in: Herrmann/Heuer/Raupach, EStG, § 4, Rn. 222 ff.; Frotscher, in: Frotscher, EStG, § 4, Rn. 361 f.

[2]    Vgl. auch Hoffmann, in: Littmann/Bitz/Pust, EStG, § 4, Rn. 247.

[3]    Musil, in: Herrmann/Heuer/Raupach, EStG, § 4, Rn. 220; zu Problemen bei § 4 Abs. 1 Satz 3 EStG vgl. auch Benecke/Schnitger, IStR 2006, 765; dies., IStR 2007, 22; Bilitewski, FR 2007, 57; Blumenberg/Lechner, BB-Special 8/2006, 25; Dötsch/Pung, DB 2006, 2648; Förster, DB 2007, 72; Hahn, IStR 2006, 797; Körner, IStR 2006, 469; Kramer, DB 2007, 2338; ders., DB 2008, 433; Prinz, GmbHR 2007, 369; Rödder/Schumacher, DStR 2006, 1481; dies., DStR 2007, 369; Schönherr/Lemaitre, GmbHR 2006, 561; Schwenke, DStZ 2007, 235; Stadler/Elser, BB-Special 8/2006, 16; Strahl, FR 2007, 665; Strunk, Stbg 2006, 266; Voß, BB 2006, 411; Wassermeyer, DB 2006, 2420; ders., DB 2008, 430; Werra/Teiche, DB 2006, 1455.

[4]  Vgl. zu diesem Problem Schönfeld, IStR 2010, 133 ff.

[5]  Die durch das JStG 2010 geänderte Fassung tritt mit Rückwirkung auch für Veranlagungszeiträume vor 2006 in Kraft. Die echte Rückwirkung soll nicht gegen das verfassungsrechtliche Rückwirkungsverbot verstoßen, FG Köln, v. 16.02.2016,  10 K 2335/11, EFG 2016, 793; FG Düsseldorf v. 19.11.2015, 8 K 3664/11 F, EFG 2016, 209 (Revision anhängig unter Az. XI R 24/15). Kritisch Ditz/Tcherveniachki, ISR 2016, 419; Oppel, ISR 2016, 298 (303).

[6]  Frotscher, in: Frotscher, EStG, § 4, Rn. 363 ff.

[7]  BFH v. 28.10.2009, I R 99/08, BFHE 227, 83. 

[8]  EuGH v. 11.03.2004, Rs. C-9/02 (Lasteyrie du Saillant), DStR 2004, 551; EuGH v. 07.09.2006, Rs. C-470/04 („N“), DStR 2006, 1691, 1694.

[9]  Siehe auch Förster, DB 2007, 72 (75).

[10]  BMF-Schreiben v. 24.12.1999, IV B 4 – S 1300 – 111/99, BStBl. I 1999, 1076, Ziff. 2.6.1.

[11] Vgl. dazu und zu weiteren Anwendungsfragen beim Ausgleichsposten Goebel/Jenet/Franke, IStR 2010, 235 f.

[12]  EuGH v. 23.1.2014, C-164/12 (DMC), IStR 2014, 106.

[13]  FG Köln hält in einem AdV-Beschluss v. 16.11.2011 die Besteuerung von Ausgleichsposten nach § 4g EStG aufgrund einer möglichen Verletzung der Niederlassungsfreiheit für ernstlich zweifelhaft.

[14]  EuGH v. 29.11.2011, C-371/10 (National Grid Indus), IStR 2012, 27.

[15]  EuGH v. 06.09.2012, C-38/10 (Europäischen Kommission/Portugal), IStR 2012, 763.

[16]  EuGH v. 23.1.2014, C-164/12 (DMC), IStR 2014, 106.

[17] EuGH v. 2105.2015, C-657/13 (Verder Laser Tec), FR 2015, 600 (603); v. 14.09.2017, C-646/15 (Trustees P Panayi), DStRE 2018, 480 (485)..

[18]  EuGH v. 21.12.2016 – C-503/14 (Portugal II), IStR 2017, 69.

[19] EuGH, Urt. v. 26.2.2019, C-581/17, (Rs. Wächtler), IStR 2019, 260

[20]  Offiziell hat der Gesetzgeber § 6 AStG an die ATAD angepasst. Vgl auch Wacker, IStR 2017, 926 (928).